Onafhankelijkheid rechters wereldwijd onder druk

Van 18 tot en met 21 oktober kwamen International Association of Judges (IAJ) en de European Association of Judges (EAJ) bijeen in Kaapstad (Zuid-Afrika). Hierbij zijn in totaal 92 rechtersverenigingen van over de hele wereld aangesloten. NVvR-voorzitter Marc Fierstra en de voorzitter van de Commissie internationaal Tijn van Osch vertegenwoordigden onze vereniging. In beide vergaderingen was veel aandacht voor de ongelijke beloning en de onafhankelijkheid van rechters, die in veel Europese landen en daarbuiten onder grote druk staat.

Internationale aandacht is een belangrijke steun in de rug voor collega’s waarvan de onafhankelijkheid wordt bedreigd. Tijdens de vergadering bevestigde onze Poolse collega Dorotha Zabludowska dit uitdrukkelijk. Van deze bedreiging kwamen talrijke voorbeelden naar voren.

De verkiezing van leden van de raad voor de rechtspraak blijkt in Bulgarije niet volgens een geheime procedure te kunnen worden georganiseerd en is in Armenië een partijpolitieke aangelegenheid. Opnieuw leven zorgen over Litouwse rechters die in Rusland strafrechtelijk worden vervolgd voor hun beslissingen. In Slovenië voert de regering rechterlijke uitspraken niet uit. Voor de voorzitter van de Tunesische rechtersvereniging blijft het steeds onzeker of hij het land mag verlaten of er weer naar mag terugkeren. De raad voor de rechtspraak aldaar heeft inmiddels geen leden meer en de rechtspraak wordt direct aangestuurd door de minister van justitie.

Buiten Europa leven grote zorgen over Mexico, waar de regering voornemens is alle rechters te ontslaan om vervolgens nieuwe rechters te laten verkiezen, over Guatamala waar stelselmatig rechters om hun uitspraken worden vervolg en over Burkina Fasso waar rechters vanwege hun uitspraken naar ‘war zones’ worden overgeplaatst. Maar ook over de Verenigde Staten, waar rechters worden geconfronteerd met een excessieve werklast en men het niet eens kan worden over de benoeming van rechters.

Internationaal blijken grote beloningsverschillen te bestaan. In Slovenië werden onlangs kortingen op salarissen in de publieke sector beëindigd, met uitzondering van die van magistraten. In Zweden beslist de President van een gerecht over de hoogte van het salaris van rechters, waarbij daardoor tussen rechters die hetzelfde werk doen aanzienlijke salarisverschillen bestaan. Dit ook als gevolg van arbeidsmarktproblemen.

Naar aanleiding van praktijken in verschillende Europese landen formuleert de Werkgroep ‘Salaries and pensions’, waarvan Marc Fierstra deel uitmaakt, daarom internationale vuistregels voor de beloning van rechters. Een eerste rapport werd gepresenteerd, maar het onderwerp is zo weerbarstig dat de werkgroep mandaat kreeg de werkzaamheden voort te zetten en hiervoor tijdens de volgende vergadering van de EAJ voorstellen te doen.

Daarnaast werden in verschillende studiecommissies ervaringen uitgewisseld over onder meer de invloed van AI op ons werk en over (de Nederlandse ervaringen met) de beperking van de omvang van processtukken. Bij de bespreking van dit onderwerp was een belangrijke rol weggelegd voor Tijn van Osch als vice-president van een van deze studiecommissies.