Rechters, raadsheren, officieren van justitie en advocaten-generaal vormen gezamenlijk de magistratuur. Van hen wordt veel verwacht. Hun onafhankelijkheid, onpartijdigheid en integriteit mag niet in twijfel worden getrokken. Hun deskundigheid moet groot zijn en zij moeten in staat zijn hun taken met veel eigen verantwoordelijkheid en autonomie te vervullen. De NVvR speelt een belangrijke rol in het actueel houden van de kernwaarden van de magistraat. Deze zijn door de NVvR bijeen gebracht in de rechterscode en de leidraad van onpartijdigheid en nevenfuncties in de rechtspraak.

De rechter is onafhankelijk in het vormen van zijn oordeel. Dat betekent dat de rechter zich niet laat beïnvloeden door factoren van buitenaf. Hij baseert zijn oordeel op feiten en zet daarbij zijn kennis van het recht en zijn onafhankelijke positie actief in.

De officier van justitie is verantwoordelijk voor het onderzoek voordat de rechtszaak begint. Tijdens dit onderzoek moet hij onpartijdig en onafhankelijk blijven. Gaandeweg moet de officier van justitie tot de overtuiging komen dat de verdachte daadwerkelijk de dader is. Vanuit deze overtuiging gaat hij tot vervolging over en wordt de officier van justitie tijdens het proces dus procespartijdig. De officier van justitie werkt bij het Openbaar Ministerie (OM). Hoewel het OM onder de verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en Justitie valt, vervullen officieren van justitie individueel een onafhankelijke rol bij hun werkzaamheden in rechtszaken. Er geldt één uitzondering: de minister kan de officier van justitie een aanwijzing geven om te vervolgen.

DE KERNWAARDEN VAN DE MAGISTRAAT

Onafhankelijkheid

Magistraten (rechters, raadsheren en officieren van justitie) zijn in onze democratische rechtsstaat onafhankelijk. De onafhankelijkheid van de rechter en de officier van justitie waarborgt voor burgers een zo eerlijk mogelijke kans om recht te halen of een proces te krijgen. Om tot een juist oordeel of een juiste strafeis te komen, moet de magistraat onafhankelijk zijn maar wel aansluiting houden bij de samenleving en dus oog hebben voor maatschappelijke ontwikkelingen. Soms is er moed nodig om een eis te formuleren of een uitspraak te doen, omdat deze ingaat tegen de verwachtingen van betrokken partijen of de samenleving als geheel ingaat.

Onpartijdigheid

Iedere burger mag erop rekenen dat zijn/haar zaak onpartijdig wordt behandeld. Dat de rechter op basis van onpartijdigheid tot een oordeel komt. Dat de officier van justitie bij de start van een strafrechtelijk onderzoek onpartijdig is, en dus belastende én ontlastende feiten in het strafdossier opneemt. Magistraten nemen hun onpartijdigheid in het belang van eerlijke rechtspraak zeer serieus. Zelfs de schijn van partijdigheid moet worden voorkomen. Wanneer er twijfel bestaat over de onpartijdigheid van een rechter zijn er verschillende opties: verschoning (de rechter trekt zichzelf terug omdat hij/zijzelf ziet dat de onpartijdigheid mogelijk in het geding is) of wraking (de rechter wordt vervangen omdat een van de partijen meent dat de rechter niet onpartijdig tot een oordeel kan komen).

Intregriteit

Integriteit speelt een essentiële rol bij het dagelijkse functioneren van de magistraat, in elk facet van zijn werk en leven. Dit bewustzijn zorgt ervoor dat hij hoge eisen aan zichzelf stelt. Een integere rechter of officier van justitie gaat uiterst zorgvuldig om met vertrouwelijke informatie om en is vanzelfsprekend niet chantabel en omkoopbaar. Integriteit draagt bij aan de objectiviteit en onafhankelijkheid van de rechtspraak. Daarnaast houden rechters en officieren van justitie hun rug recht wanneer zij tegen de publieke opinie moeten ingaan. Door standvastig te blijven en toe te zien dat het recht wordt nageleefd, zorgen zij ervoor dat het vertrouwen in de rechtspraak blijft.

Deskundigheid en professionaliteit

Een magistraat is vakbekwaam. Hij heeft de nodige kennis en vaardigheden in huis om zijn ambt uit te kunnen voeren. Het op peil houden van de noodzakelijke kennis en vaardigheden rekent hij tot zijn eigen verantwoordelijkheid. Om deskundig te blijven, volgen rechters en officieren van justitie met regelmaat cursussen en laten zij zich tijdig bijscholen. Magistraten oefenen hun functie met toewijding en professionaliteit uit. Deze professionaliteit toont zich onder meer door goede communicatieve vaardigheden en overtuigingskracht. Zij moeten goed kunnen luisteren naar de betrokken partijen binnen een rechtszaak, zodat deze zich gehoord en serieus genomen voelen.

Autonomie

Rechters en officieren van justitie werken zelfstandig, maar niet alleen. Magistraten hebben echter altijd de eindverantwoordelijkheid voor (de kwaliteit van) hun werkzaamheden, ook wanneer zij advies vragen aan collega’s en wanneer zij werkzaamheden uitbesteden aan ondersteunende krachten binnen de organisatie. Dit wordt de magistratelijke autonomie genoemd. De magistraat is ook verantwoordelijk voor de tijdige behandeling van de individuele zaak. Tegelijkertijd is hij zich bewust van het belang van rechtseenheid, waardoor een vergelijkbare zaak onder vergelijkbare omstandigheden een vergelijkbare straf oplevert.

Rechterscode
Rechters en officieren van justitie baseren hun besluiten op eigen ervaring en die van hun collega’s, samengebundeld in de NVvR-rechterscode.

Nevenfuncties
Mogelijke nevenactiviteiten van rechters en officieren van justitie kunnen verschillend van aard zijn en kunnen invloed hebben op de onpartijdigheid van de magistraat. Iedere schijn van partijdigheid door deze nevenfuncties moet worden voorkomen. Daarom zijn rechters en officieren van justitie zich altijd bewust deze extra verantwoordelijkheid. De NVvR heeft een leidraad opgesteld voor onpartijdigheid en nevenfuncties in de rechtspraak. Rechters, raadsheren, plaatsvervangers, gerechtsauditeurs en rechterlijke ambtenaren in opleiding mogen geen rechtszaken behandelen waarbij zij zelf betrokken zijn of een belang bij hebben. Daarom moeten zij hun nevenfuncties melden bij het Register Nevenfuncties.

Scroll naar boven