Succesvolle NVvR-werkconferentie over positie van de rechtspraak

De rechtsstaat staat onder druk, internationaal, maar ook in Nederland. Voor de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) aanleiding om 8 maart een landelijke werkconferentie te organiseren waarin de positie van de rechtspraak in Nederland centraal stond.

NVvR-voorzitter Rosa Jansen: “Dat thema ligt mij na aan het hart: de plek die de magistraat heeft én opeist in de samenleving. Dat gaat over verantwoordelijkheid voelen én nemen. Over de plek van onafhankelijkheid, maar dan juist in een maatschappelijke samenhang. Waar gaan we heen als samenleving en wat betekent dit voor de rechtspraak? Voor de inrichting van de rechtspraak, de nabijheid en voor de rol die de individuele rechter en officier van justitie vervult? Wij moeten daar zelf de antwoorden voor weten te verzinnen. Wij zullen zo nodig op moeten staan en ons niet weifelachtig tonen.  In een prachtige mix van mensen uit de rechterlijke macht en vertegenwoordigers van het maatschappelijke veld, hopen we vandaag het goede gesprek daarover te voeren. De Rechtspraak is immers van iedereen in de samenleving.”

Positie

Ruim honderd rechters, officieren van justitie en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties kwamen op 8 maart naar Utrecht om met elkaar van gedachten te wisselen over de huidige en door de rechters gewenste positie van de rechtspraak in het Nederlandse staatsbestel. Verschillende sprekers namen de aanwezigen mee in hun wegingen rond de temperatuur van de rechtsstaat. Het lokte bij de aanwezigen veel discussie en reflectie uit.

Internationale context

Historicus Arend Jan Boekestijn plaatste de toenemende politiek-maatschappelijk druk op de rechtsstaat in internationaal perspectief. Om tegenwicht te bieden aan de ondermijning van de rechtsstaat door populistische krachten, betoogde hij “de schoonheid van de rechtsstaat nadrukkelijker te bezingen”. Praktisch laat deze schoonheid zich vertalen in meer aandacht voor staatsinrichting in het onderwijs (en in de politiek), het durven opkomen voor ongeschreven regels en het in staat stellen van rechters om zich van hun belangrijke taak te kwijten. Hij gaf aan dat de andere machten in de trias veel meer voor de rechterlijke macht zouden moeten op komen. De rechterlijke macht kan moeilijk een pleidooi voor zichzelf houden.

Rechtspraak in Nederland

Vervolgens kwam in het gesprek tussen de zaal, rechter in opleiding Caroline Pronk en NVvR-voorzitter Rosa Jansen het belang van een sterke vereniging aan de orde. Zo werd stilgestaan bij de petitie van de NVvR ter ondersteuning van collega-rechters in de Verenigde Staten, de waarden in de rechtsstaat en het belang een sterke rechterlijke macht in een veranderende wereld. Burgemeester Out van de gemeente Assen ging vervolgens in op het belang van een sterke trias politica op lokaal niveau. De verbinding van de rechtspraak met lokale speelveld en burgerparticipatie kwam hierbij uitgebreid aan de orde.

Spiegel

Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen hield de aanwezigen een spiegel voor. Als Ombudsman ziet hij dagelijks hoe burgers de rechterlijke macht ervaren. Zijn oproep naar de rechters was helder: “Weet u écht wie u voor u hebt? Probeer er echt voor deze mensen te zijn. Zij bouwen immers op u. Zij vertrouwen u!” Het appel op de aanwezigen om vooral recht te doen in de richting van rechtsbetrokkenen en daarmee niet de procedures maar bovenal de menselijke waardigheid centraal te stellen, maakte wat los. In verschillende deelsessies kwam deze link tussen de rechtspraak, de burger en de samenleving opnieuw nadrukkelijk aan de orde. Hoe meer kennis er is bij de burger over de rechtspraak, op hoe meer begrip de rechtspraak kan rekenen. Hierbij werd ook gesproken over de eerder door de NVvR vastgestelde thema’s op basis waarvan de rechtspraak in Nederland wordt gekend en gewaardeerd: toegankelijkheid, bereikbaarheid, zichtbaarheid, openbaarheid en, vanzelfsprekend, kwaliteit.

Aan de slag

NVvR-voorzitter Rosa Jansen sloot de bijeenkomst af met de belofte alle op de werkconferentie ingebrachte informatie nadrukkelijk te betrekken in de plannen van de NVvR. Zij kijkt terug op een goede conferentie: “Met de inbreng van alle aanwezigen gaan we als NVvR aan de slag met het versterken van de positie van de rechtspraak, zeker ook door het leveren van kwaliteit. We zijn er immers niet voor onszelf, maar voor de samenleving. De uitdagingen liggen er. Het potentieel is er. En niet te vergeten de gedeelde trots op de rechterlijke macht in Nederland.”

Binnenkort is er een uitgebreid verslag beschikbaar. Mocht u naar aanleiding van de conferentie de NVvR van nadere input willen voorzien, dan ziet de NVvR deze graag tegemoet.