Geef prioriteit aan cultuurverandering top OM

Het visitatierapport Openbaar Ministerie, passend getiteld “Tijd maken voor transitie”, doet op gedempte toon een dringende oproep aan het College van procureurs-generaal en de lokale parketbestuurders: geef topprioriteit aan de noodzakelijke cultuurverandering, door als top zelf meer prioriteit te geven aan cultuur, reflectie en integriteit. Dat is lastig in tijden van schaarste, maar essentieel voor het functioneren van het OM als geheel, de top van het OM in het bijzonder en daarnaast ook voor alle medewerkers in de organisatie. De NVvR, de vakvereniging van officieren en rechters, onderschrijft in deze eerste reactie de conclusies van het rapport volledig. Binnenkort gaat zij hierover in gesprek met haar leden en het College van procureurs-generaal.

In het rapport ziet de NVvR bevestigd wat veel officieren van justitie al wisten. In de dagelijkse praktijk, geconcentreerd rondom de inhoud van het werk, is er grote beroepstrots, een krachtig, gedeeld “OM-gevoel” en men is zich bewust van de verantwoordelijkheden rondom integriteit. Ook ervaren medewerkers voldoende ruimte om niet-integer gedrag bespreekbaar te maken. Dat zijn belangrijke positieve conclusies, die niet ondergesneeuwd mogen raken door de harde noten die in het rapport worden gekraakt.

Visitatiecommissie kreeg onvoldoende beeld cultuurverandering top OM

Helaas raken de positieve conclusies niet de kern van het cultuurprobleem bij het Openbaar Ministerie waar de commissie Fokkens in april 2019 ook al op wees, namelijk die van de top zelf. De visitatiecommissie is zich hiervan bewust en schrijft: “In die zin is er ook sprake van een discrepantie: een belangrijk deel van de algemene bevindingen en aanbevelingen van de commissie Fokkens betreft de top van het OM, terwijl de ingezette maatregelen voor een groot deel zijn belegd bij de OM-onderdelen. Voor de visitatiecommissie is onvoldoende duidelijk geworden op welke wijze binnen de top van het OM (de besturen van de OM-onderdelen én het College) gewerkt wordt aan cultuurverandering.”

Dat de visitatiecommissie onvoldoende beeld heeft kunnen krijgen van de cultuurverandering aan de top is opvallend. Dit was immers de kern van het cultuurprobleem dat door de commissie Fokkens is benoemd. Graag bespreekt de NVvR dit onderwerp binnenkort met het College, zodat hierover wellicht meer duidelijkheid kan ontstaan.

Werkdruk wederom “bottleneck”

Een tweede aandachtsgebied richt zich op het aspect werkdruk. Deze problematiek werkt als een ware “bottleneck” voor veel organisatorische plannen, zo ook de ambities op het vlak van de cultuurverandering in de organisatie en vooral die in de top. De visitatiecommissie beschrijft dat het OM als het ware “vastzit” en wijst op de behoefte aan meer “centrale sturing op bedrijfsvoerings-aspecten en een grotere besluitvaardigheid, vooral aangaande parket-overstijgende onderwerpen.”. De NVvR leest dit als een opdracht aan het College en wil hierover graag met hen doorpraten. Zeker omdat er op het gebied van de governance (binnen en buiten de top van het OM) onduidelijkheid bestaat over de rol, functie én werkelijke bestuurlijke invloed van de Groepsraad.

BIOM: sleutelrol onvoldoende ingevuld

In het visitatierapport komen verschillende deelonderwerpen voorbij die om een nadere reactie vragen, zoals het loopbaanbeleid, het officierentekort, de benoemingsprocedure, diversiteit, inclusie en de positie van de assistent-officieren. In deze eerste reactie wil de NVvR, naast de geconstateerde problematiek rondom de cultuurverandering van de top én de relatie met werkdruk, alvast extra aandacht vragen voor de conclusies en aanbevelingen over de rol en positie van het Bureau Integriteit Openbaar Ministerie (BIOM). Deze interne organisatie zou – ook volgens de NVvR – een sleutelrol binnen het OM moeten kunnen vervullen, maar dat blijkt op dit moment nog onvoldoende. Ook zijn de versterkende maatregelen nog niet of nog onvoldoende gerealiseerd. De constatering van de visitatiecommissie dat een aantal van de maatregelen ter versterking van BIOM nog niet is gerealiseerd, leidt tot bezorgdheid. Terecht stelt de visitatiecommissie vast dat BIOM vooral bezig is met integriteitsonderzoeken en dat het wenselijk is BIOM ook bij de preventie te betrekken.

Overleg na de zomer

Op 9 september overlegt het bestuur van de NVvR met de leden van het College van procureurs-generaal. Voor die tijd zal met de leden van de vereniging gesproken worden over de constateringen, conclusies en aanbevelingen van de visitatiecommissie. De NVvR dankt de visitatiecommissie voor het rapport. Er is werk aan de winkel, dat dankzij de visitatiecommissie inzichtelijk is gemaakt.