Documentaire “Judges Under Pressure” onderstreept het belang van onafhankelijke rechtspraak

Op 17 maart jl. werd de documentaire “Judges Under Pressure” uitgezonden op de Nederlandse televisie. De film laat het verhaal zien van de Poolse rechters zoals Igor Tuleya en Waldemar Zurek. De twee verzetten zich tegen de politieke druk in hun thuisland en strijden voor onafhankelijkheid, de Poolse grondwet en rechtspraak. Sinds het aan de macht komen van de Poolse conservatief-rechtse regeringspartijen waaronder de PiS in 2015 staan de democratie en rechtsstaat in dat land zwaar onder druk.

Poolse rechters riskeren ontslag en zelfs vervolging wanneer de overheid het niet eens is met de beslissingen die zij nemen. “Judges Under Pressure” volgt de Poolse rechter Igor Tuleya op de voet, die zich blijft verzetten tegen de maatregelen van de Poolse regering om de rechtspraak te ontmantelen. Hij blijft zijn uitspraken doen, ook als ze voor de regering onwelgevallig zijn. Voor de Poolse overheid is hij “public enemy number 1”, maar voor de sommige burgers in Polen het boegbeeld van het verzet van de rechters. Zijn onverzettelijkheid heeft grote gevolgen, hij mag niet meer werken als rechter en de enorme politiek druk heeft een grote impact op zijn leven.

Bekijk hier de trailer van de documentaire Judges Under Pressure.

Bekijk hier de uitzending ‘Judges Under Pressure’.

Rechter Tuleya staat niet alleen. Hij wordt gesteund door veel andere rechters en een groot deel van de bevolking. Dit alles komt in de film samen. Het leidt tot een Mars van de 1000 toga’s (januari 2020), waarin de magistraten samen met de bevolking in een van de grootste demonstraties uit de Poolse geschiedenis de straat op gaan. Hand in hand verdedigen ze de Poolse rechtsstaat.
Het constitutionele hof van Polen-inmiddels door een aantal benoemingen van niet onafhankelijke rechters in de handen van de regeringspartijen besluit de toegang tot abortus ernstig in te perken. Ook dit leidt tot vreedzame demonstraties die bruut uiteen worden geslagen.

Bekijk hier de beelden van de Mars van de 1000 toga’s.

Botsing tussen burgers en het systeem

Volgens de makers van de documentaire, producent Kacper Lisowski en regisseur Iwona Harris, is de film vooral een verhaal van een botsing tussen burgers en het systeem. “Als de fundamenten van de scheiding der machten worden vernield en de overheid het mechanisme van de “rule of law” ontmantelt, ligt de verantwoordelijkheid bij de gerechten. Iedere rechter is een beschermer van die “rule of law” omdat zij nog de enige zijn die staan tussen de mensen en een ongebreidelde macht van de staat.”

“Het is geen strikt politieke film”, benadrukken zij. “We zijn ons bewust van de gevoeligheid van dit onderwerp en dat rechters gezien moeten worden als niet-politiek. Daarom laten we juist het verzet van deze rechters zien tegen slecht gemaakte wetgeving en falen door de staat. Het is een film vol emotie, geboren uit emotie. Gemaakt uit woede en frustratie over hoe een groep cynische politici de verworvenheden van generaties Polen verkwanselen. Maar vooral gemaakt uit bewondering voor de mensen die protesteren tegen deze onrechtvaardigheden.”

Juist nu van belang om te zien

Volgens NVvR voorzitter Marc Fierstra is de film een aangrijpende documentaire van het verzet van Poolse collega’s tegen de gestadig voortsluipende afbraak van de rechtsstaat door wetgever en bestuur. “Een waarschuwing om steeds oplettend te zijn: kleine stapjes worden snel gevolgd door grotere. De onafhankelijke rechter is een makkelijk doelwit van politici die zich bedreigd voelen. Reden om deze documentaire beslist te zien.” Rechter Lydia Heuveling van Beek liep zelf mee in de mars die in de film voorkomt. De inhoud van deze film is volgens haar door de huidige situatie in Oekraïne alleen maar meer relevant geworden. “Je kunt in de documentaire goed zien hoe, langzaam maar zeker, de rechtsstaat in Polen aan het afglijden is.”

“En dat geeft de noodzaak nog eens aan dat ook rechters in Nederland weerbaar moeten zijn en goed hun onafhankelijkheid en onpartijdigheid blijven bewaken” benadrukt zij. “De situatie in Rusland momenteel bijvoorbeeld geeft dat nog eens extra aan. Russische burgers worden geïsoleerd en kunnen zich niet meer wenden tot hun Staat of een institutie voor de bescherming van hun primaire mensenrechten.”